FAMILIEWAPEN(S) PEIJPERS

-fecit Aad Looije 2001-

In 1960 liet mijn oom H.G. Peijpers (1903-1981) door juwelier Degenaar te 's-Gravenhage onderzoek verrichten naar het familiewapen Peijpers.

Hem werd een familiewapen Peijpers geleverd, dat werd aangetroffen in de verzameling van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap te Amsterdam. Er bleek een lakafdruk in collectie, waarvan de omschrijving luidde: drie orgelpijpen paalsgewijs naast elkaar en als helmteken een orgelpijp tussen een vlucht. Een tekening van het schild was afgebeeld in de bijlage van "De Nederlandsche Leeuw", jaargang 1912, nummer 7.

Juwelier Degenaar gaf in de correspondentie 'naast elkaar' niet aan, maar wel, dat er nergens kleuren beschreven werden. De lakafdruk had geen arceringen, daarom werd aangenomen, dat het schild in zilver (argent) was. Arcering van de orgelpijpen zou vervorming van die voorwerpen op de lak hebben betekend. Gekozen werd voor orgelpijpen in blauw (azuur), omdat het goed harmonieerde en omdat het heraldisch verantwoord was.

De gekleurde afbeeldingen, geleverd door Degenaar, waren echter: in blauw drie orgelpijpen in zilver! De orgelpijpen werden 2,1 geplaatst, in plaats van paalsgewijs naast elkaar. Ook werden de orgelpijpen iets anders getekend dan die in 1912.
Vermeld dient nog te worden, dat door Degenaar geen genealogisch onderzoek werd verricht.

***

Eind 1987 kwam -in een gesprek met een familielid- 'het' familiewapen ter sprake. Ik herinnerde mij "het familiewapen in fotolijstje op de schoorsteen bij oom Herman". Dit werd de aanleiding tot genealogisch onderzoek en daardoor werden verwaterde familierelaties hersteld en niet bestaande gecreëerd.

Bij mijn start in 1988, trof ik bij het Centraal Bureau voor Genealogie een dossier van Mr. W. de Vries. Daarin aantekeningen over Peijpers' levend in het begin van de 18e eeuw. Relatief snel kon ik mijn -tot dan gevonden- stamreeks, aansluiten op de gegevens uit genoemd dossier. De daarin vermelde (broers) Matthias en Wilhelmus Peijpers, predikanten, waren als zodanig actief geweest in Noord-Brabant. Ze waren echter geboren in Orsoy (D) nabij Duisburg.

Tien jaar onderzoek heeft geresulteerd in een "vracht" Peijpers' die tot dezelfde familie behoren. Deze familie heeft -aantoonbaar vanaf circa 1700- vrij consequent de "eij"-spelling gevoerd. Vele andere P(e)ijpers' zijn deels gegroepeerd en nagetrokken, maar blijken niet aan te sluiten. Eén familie is na de invoering van de Burgerlijke Stand ook met de "eij"-spelling doorgegaan. Het betreft een familie met oorsprong in de Achterhoek, die met name in en rond 's-Gravenhage verbleef en verblijft.

Uiteraard is "bij vlagen" aandacht besteed aan het familiewapen. Er werden in diverse verzamelingen wel wat aantekeningen en afbeeldingen gevonden. De bronnen "Steenkamp / Damstra", "Musschart" en "kolonel Graswinckel" werden aangeboord.

Qua afbeedingen en beschrijvingen zijn er opvallende verschillen in het geplaatst zijn van de orgelpijpen (paalsgewijs naast elkaar en 2,1), alsmede in de omschrijving van de voorwerpen/orgelpijpen. Hoewel er aardig wat schrijvers en schrijfsters als Peijpers door het leven gingen en gaan, lijkt me dat drie schrijfpennen, c.q. drie ridderlansen aan de fantasie en/of het gezichtsvermogen van de verzamelaars c.q. de beschrijvers toe te schrijven zijn.

Slechts in één bron is melding gemaakt van kleuren. "Damstra" leverde drie rode (keel) schrijfpennen, met de punt naar beneden (2,1) in zilver. Dit wapen behoorde toe aan Johannes Peijpers (1714-1773), kapitein-luitenant der artillerie. Pas in oktober 2014 werd me een lakafdruk bekend, waarop het schild als 'in azuur' is gearceerd, de orgelpijpen zijn niet gearceerd, dus die zouden 'in zilver' kunnen zijn. Het zou om een 20e eeuws lakafdruk gaan. Naar meer informatie met betrekking tot deze afdruk (wie, waar gezegeld) wordt nog onderzoek gedaan.

CBG: coll. de Vries

Een oudere broer van Johannes, Theodorus Petrus Peijpers (1704-1784), drossaard Raad van State en geweldige provoost van den Hove, zegelde met de paalsgewijze uitvoering (naast elkaar, de middelste orgelpijp iets groter), waarvan geen kleuren bekend zijn. Echter, de tekening van het schild uit de bijlage van "De Nederlandsche Leeuw" uit 1912, vertoont verticale strepen aan de rechterzijde van de orgelpijpen. Misschien om de ronde vorm van orgelpijpen aan te geven, maar als (onvolledige) arcering om rood/keel aan te duiden, is niet uit te sluiten.

De vader van deze mannen, ds. Matthias Peijpers (1672-1721), had al een in 1704 te Leende geboren tweeling (waarvan Theodorus Petrus de jongste was), toen hij in 1705 predikant werd in Son en Breugel. Hij bleef daar tot 1715. Uit die tijd zijn geen doop-, trouw- en begraafregisters bewaard gebleven. Wel was het een periode waarin hij meer kinderen kreeg. Via andere bronnen zijn er vier getraceerd, waaronder Johannes. Hoewel deze laatste als enige Peijpers-nageslacht had, stierf de tak uit.

In 1744 is er te Hilvarenbeek gezegeld met een wapen als dat van hiervoor genoemde Johannes. Daarvan zijn evenmin kleuren bekend. Kolonel Graswinckel omschreef de orgelpijpen als ridderlansen. Hij vermeldde ene P.J. Peijpers als zegelaar. Vooralsnog een grote onbekende! Denkelijk zijn de voorletters van degene die zegelde niet goed leesbaar geweest ...

Als gezegd, werd de "eij-spelling" consequent gebruikt door de Peijpers' zelf. Zij hadden gestudeerd e/o konden schrijven. Van velen is dat in enige vorm aantoonbaar [zie 'handtekeningen Peijpers']. Uiteraard zijn in allerlei bronnen vele spelvarianten van de naam aangetroffen. Zoveel mogelijk werden varianten in het onderzoek meegenomen. Zeer wel mogelijk echter, zijn takken van deze familie Peijpers toch met een variant door het leven gegaan. Die zullen normaliter dan vóór 1700 pas aansluiten.

Toeval en/of geluk kan elke genealoog gebruiken. Door contact met een Duitse familie Peiper werd ik verwezen naar een dame in Zwitserland, afstammelinge van een Duitse familie Peipers. Deze dame stuurde mij afdrukken van -handgeschreven- schema's Peipers. Bovenaan het eerste blad, preikte een familiewapen met ... drie orgelpijpen! Deze zijn als een blokje, dus paalsgewijs aaneengesloten geplaatst. Het helmteken bestaat uit de drie orgelpijpen tussen een vlucht.

De schema's stammen uit een "Chronik Peipers" die werd vervaardigd door Dr. H.W. Peipers (1741-1814). arts van beroep en genealoog als hobbyist. Na zijn dood hebben een zoon en later een kleinzoon de schema's nog wel bijgehouden, maar kennelijk is dat niet 'blijvend' gebeurd. De "Chronik" zelf zou in een museum te Köln (D) zijn ondergebracht. In de familie zijn in verscheidene takken wel afschriften daarvan in omloop, maar niemand heeft mijn vragen beantwoord ten aanzien van wapenkleuren en in welk museum de originele "Chronik" te vinden is. Overigens wordt in publikaties over de familie Hoesch veel vermeld uit de "Chronik". Aletta Hoesch was de moeder van Dr. H.W. Peipers.

Eén persoon die voorkomt in de Peipers-schema's, bleek dezelfde, die bij míj te boek staat als Matthias Peijpers. Zijn vrouw Elisabeth Box was in 1667 doopgetuige bij één van "mijn" Peijpers' te Orsoy. Matthias (weduwnaar geworden) hertrouwde aldaar in 1675.

Op grond van vernoemingen is het niet erg aannemelijk, dat deze Matthias een broer was van mijn Johannes Peijpers, die bij de doop van één zijner kinderen Matthias' vrouw als getuige had. Mogelijk was Matthias een neef.

Nazaten van deze Peipers' is verteld, dat hun voorouders oorspronkelijk uit Holland stamden en dat de naam "vroeger" met een ij werd geschreven. Ooit is contact gezocht met Dr. H.F.A. Peijpers (1854-1904) te Amsterdam. Deze reageerde negatief op verwantschap. (Deutsches Geschlechter Buch, deel 178).

Vooralsnog zijn de families Peijpers en Peipers niet aaneen gesmeed. Ook is niet duidelijk welke wapenvariant en in welke kleuren, de meest oorspronkelijke is. In de familie Peijpers is de variant "in azuur, drie orgelpijpen in argent (2,1)" sinds circa 1960 in gebruik geraakt. Het betreft hier dan de nazaten van dominee Wilhelmus Peijpers, die dankzij zijn enig volwassen geworden achterkleinzoon Arij Peijpers, nageslacht kreeg. Arij stierf jong, maar liet een 5-jarige zoon na, genaamd Wilhelmus Nicolaas Peijpers. Uit hem stammen alle huidige Peijpers' in Nederland, België en Australië, behorend tot deze familie.

Ik ben nog altijd op zoek naar de oudst te vinden variant van het wapen en naar de 'sluitende schakel(s)' tussen de beide families...

De gevonden lakafdrukken zijn alle 18e eeuws, maar een 17e eeuwse oorsprong van het wapen met de drie orgelpijpen is niet uit te sluiten!   

De bron "Heraldica Curiosa, Vogts Verlag Papiermühle S.A./ Archiv für Stamm- und Wappenkunde" heb ik niet kunnen ontdekken.

Verder onderzoek in de archieven te Brühl en Düsseldorf blijft op mijn verlanglijstje staan.

Rijswijk, 28 november 1998.

Beja S. Peijpers.

Aanvullingen en correcties van later datum.

terug naar genealogie